Dzieje parafii Chełm. Na prawym wysokim brzegu Raby położona jest miejscowość Chełm, jedna z najstarszych parafii pod wezwaniem Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela w naszej Tarnowskiej Diecezji. Pierwszą wzmiankę pisaną o Chełmie, spotykamy pod data roczną 1198 w dokumencie zwanym “Album patriarchale” czyli przywileju konfirmacyjnym patriarchy Monachusa, gdzie czytamy: “Dominus Michora dedit nobis super Rabam villam Quelme cum ecclesia et decimis et forum et thabernam et aliam villam Nescouiche” co w języku polskim znaczy: “Pan Mikora ofiarował nam osadę nad Rabą zwana Chełm z kościołem i dziesięcinami i targowisko i karczmę i inną osadę Nieszkowice”. Najstarsze ślady osadnictwa na pobliskim Grodzisku sięgają jeszcze czasów neolitu. Nic w tym dziwnego, bo owe grodzisko to wyjątkowe miejsce, o naturalnych walorach obronnych, z którego roztaczają się widoki na dolinę Raby i Pogórza.
W XII wieku osada chełmska musiała być już dobrze zagospodarowana, skoro komes Mikora oddał ją zakonowi Bożogrobców z Miechowa. Gród i kościół położone były przy prastarym trakcie handlowym biegnącym z Krakowa na Ruś i Węgry. Z powyższych danych można wnioskować, że przed rokiem 1170 istniał w Chełmie kościół, były zagrody i karczma, a więc kwitło już życie religijne i gospodarcze. Chełm jest położony na górze. Otoczony z trzech stron wodami Raby. Była karczma – coś w rodzaju zajazdu, hotelu – gdzie kupcy po przeprawieniu się przez Rabę lub czekając na przeprawę i po opłaceniu cła na komorze celnej, mogli odpocząć. Przez setki lat podróżni i karawany kupieckie ciągnęli tą drogą, nazwana dziś Starym Gościńcem lub drogą królewską – wioząc bursztyn, sól, sukna, węgierską miedź i wina, wschodnie tkaniny i egzotyczne przyprawy. Część z nich wystawiała swoje towary na targu nad Rabą, stąd obecna nazwa wsi Targowisko. Być może stacjonowała w Chełmie jakaś załoga rycerska – strzegąc grodu i przeprawy przez rzekę. Ten pierwszy kościół stał do 1412 roku – kiedy Mikołaj z Radomska, proboszcz w Chełmie a następnie generał Zakonu w Miechowie – wybudował drugi drewniany kościół – który został zastąpiony obecnym murowanym kościołem w 1749. Budowę tego kościoła rozpoczął ks. Wacław Muratowicz a zakończył w 1753 r. jego następca ks. Józef Drozdowski. Konsekracji świątyni dokonał 9.X.1825 r. ostatni generał Bożogrobców a po kasacji zakonu – Biskup pomocniczy Krakowa Tomasz Nowiński. Bożogrobcy pracowali w Chełmie do 1819 r. kiedy nastąpiła kasata Zakonu a ostatni ich proboszcz w Chełmie ks. Norbert Banaczkowski – stał się kapłanem diecezjalnym i pełnił posługę proboszczowską do 1838 r. i został pochowany na placu przykościelnym obok kościoła. Popatrzmy na chełmski kościół!
U wejścia znajdują się dwie ozdobne kropielnice z czarnego szlifowanego wapienia (z tzw. marmuru dębnickiego k. Krzeszowic).
Po Stróżach Bożego Grobu i starej parafii zostały różne cenne zabytkowe przedmioty. Z okazji uroczystości 900-lecia Bożogrobców Dyr. Muzeum Bocheńskiego Pan mgr. Jan Flasza zrobił wystawę o ich powstaniu a także naszych starych eksponatów z Archiwum Parafialnego oraz dwóch twórców ludowych w soli i drewnie Panu Zygmuntowi Ból z Chełmu i P. Józefowi Kolarz z Siedlca. Wystawa cieszyła się dużą oglądalnością i została udostępniona do zwiedzania przez okres wakacji. I wtedy powstała myśl aby ja przekształcić na Muzeum. Zostało ono otwarte i poświęcone 24.X.1999 r. przez Dyr. Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie ks. dr. Tadeusza Bukowskiego.
Było to 15 Muzeum Parafialne w Diecezji Tarnowskiej a piąte w powiecie Bocheńskim. Muzea są licznie odwiedzane – zwłaszcza w soboty i niedziele. Po otwarciu “Via Regia Antigua” oraz sal galerii w Chełmie i pola widokowego na Grodzisku – oba Muzea cieszą się jeszcze większa oglądalnością – co potwierdzane jest zapisami w księgach pamiątkowych.
W naszej stronie internetowej poświęćmy kilka słów zasłużonym proboszczom parafii.
Ks. Wacław Muratowicz – proboszcz w Chełmie od 1729 do 1740. Budowniczy najpierw obecnej kaplicy a później kościoła murowanego. Zostaje przeniesiony do klasztoru w Przeworsku gdzie umiera 13 marca 1753 r.
Ks. Jan Rosner – proboszcz w Chełmie od 1874 do 190l. Nim objął probostwo w Chełmie – był proboszczem w Drogini k. Myślenic – gdzie został za swoja gorliwość duszpasterską odznaczony tytułem prałata a w l897 r. godnością honorowego członka Kapituły Katedralnej w Tarnowie. W l894 roku przeżył jubileusz 50-lecia Kapłaństwa – co jest dokładnie opisane w Kronikach Parafialnych. Kronikę prowadził bardzo solidnie, czego nie można napisać o wielu jego poprzednikach i następcach. Zmarł 20.I.1901 r. i jest pochowany na cmentarzu w Chełmie obok swej matki Marianny. Wielki i gorliwy duszpasterz. Zostało po nim wiele ornatów, paramentów kościelnych i naczyń liturgicznych. W 1879 zakupiono w firmie Karola Schalbe w Bielsku Białej nowy dzwon. W 1880 r. położono w kościele nową posadzkę z kamienia dębnickiego. Zrobiono witraże według projektu Juliana Kossaka. Rozbudził ducha pielgrzymkowego w parafii. W jego pogrzebie wzięło udział ponad 30 kapłanów.
Ks. Adolf Albin – proboszcz w Chełmie 1901 – 1926. Swoje proboszczowanie rozpoczyna od remontu plebani. W 1903 r. zaprowadza Nowennę do Matki Bożej Nieustającej Pomocy i zaprowadza Bractwo Niepokalanej. Przeprowadza remont zakrystii. Zamiast gontów na plebani zakłada dachówkę sprowadzoną z Moraw. W 1919 roku odłącza się od parafii Targowisko, Książnice i Łężkowice i tam powstaje nowa parafia. Opisuje dokładnie lata I-szej wojny światowej. Daje się poznać jako działacz społeczny i kulturalny. 24.VI 1925 r. zakupuje 3 nowe dzwony. Pod koniec życia przenosi się na probostwo do Tuchowa.
Ks. Tomasz Sandecki – proboszcz w Chełmie od 1927 – 1971 roku. Był to wielki społecznik i działacz. Chciał ulżyć biedzie swych parafian w okresie międzywojennym. Był inżynierem, budowniczym, mechanikiem oraz elektrykiem. To sprawiło, że w 1938 r. został posłem w Sejmie Rzeczypospolitej. Założył cegielnię, potem młyn gospodarczy z którego światłem elektrycznym oświetlił kościół i plebanię. Był chyba pierwszym kapłanem w Diecezji który miał samochód marki Ford, którego koła miały drewniane szprychy. Dbał o to aby zdolna młodzież kształciła się. Popierał zakładanie sadów owocowych. Parafia poróżniła się sprawą rozbudowy kościoła – gdy Gierczyce, Dąbrowica i Nieszkowice Małe chciały aby tam wybudować kościół czy kaplicę. Ks. Sandecki nie pisał kroniki parafialnej – choć wiele ciekawych wydarzeń mógł opisać – zwłaszcza z czasów II – giej wojny światowej. Pomagał partyzantom. Przez całą wojnę słuchał radia – ukrytego bardzo starannie i dzielił się wiadomościami z innymi. W 1947 r. przeprowadza kapitalny remont dachu kościoła i przykrywa go blacha miedzianą. 28.VI.1964 r. przeżywa 50-lecie kapłaństwa. Umiera 17.III.1971 r. i pochowany w grobowcu na cmentarzu w Chełmie a następnie przeniesiony do krypty pod kaplicą cmentarną.
Ks. Antoni Tworek – proboszcz w Chełmie od 1971 roku.
Swoje duszpasterzowanie zaczał od zrobienia rynien na kościele, następnie osuszenia go i zrobienia ogrzewania kościoła. Remontowi poddana była też plebania. W 1972 r. kupił dworek w Gierczycach i zaadoptował go na świątynię. W 1976 r. ks. Biskup Jerzy Ablewicz eryguje tam parafię i przy Chełmie zostają 3 wioski: Chełm, Siedlec i Moszczenica. Wspólnymi siłami małej parafii zbudowany został Dom Parafialny, Kaplica na cmentarzu, nowa plebania.
